Najczęstszym problemem z jakim pacjenci zgłaszają się do gabinetu okulistycznego jest tak zwany „ zespół czerwonego oka”.
Manifestuje się on zwykle:
- przekrwieniem spojówek lub wylewem krwi pod spojówkę
- bólem, pieczeniem oczu
- obecnością śluzowej lub ropnej wydzieliny lub łzawieniem
- niekiedy także osłabieniem ostrości wzroku.
Schorzeniami, których objawem jest tzw. „czerwone oko” mogą być:
- wylew podspojówkowy
- zapalenie spojówek
- zespół suchego oka
- zapalenie rogówki
- zapalenie tęczówki
- ostry atak jaskry
Wylew podspojówkowy jest to nagłe wynaczynienie krwi pod spojówkę gałkową. Przeważnie występuje on bez określonej przyczyny, sprzyja mu kruchość naczyń krwionośnych zmienionych miażdżycowo a także nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia krzepliwości krwi. Nie występują w tym przypadku zaburzenia widzenia. Schorzenie jest całkowicie bezbolesne. Wylew przechodzi kolejne etapy resorpcji zmieniając swoją barwę z czerwonej na brązową, a następnie na żółtą.
W leczeniu stosujemy leki uszczelniające naczynia krwionośne i preparaty wapna.
Podstawowe typy zapaleń spojówek to:
- zapalenia o typie infekcyjnym
- zapalenia nieinfekcyjne
- zapalenia towarzyszące innym chorobom.
Zapalenia spojówek infekcyjne mogą mieć różnorodną etiologię. Do najczęściej spotykanych należą:
- zapalenia bakteryjne
- zapalenia wirusowe
- zapalenia grzybicze
- zapalenia chlamydiowe.
Zapalenia bakteryjne wywoływane są najczęściej przez Streptococcus (typu pyogenes, viridans, pneumoniae), Staphylococcus (aureus, epidermidis), Haemophilus influenzae i Moraxella lacunata. Najbardziej charakterystycznymi objawami zapaleń bakteryjnych są: obecność śluzowo-ropnej lub ropnej wydzieliny w worku spojówkowym, przekrwienie spojówek oraz niewielki obrzęk.
Zapalenia wirusowe wywoływane są przeważnie przez adenowirusy, rzadziej przez wirusy Herpes simplex. Objawiają się one przede wszystkim łzawieniem, znacznym zaczerwieniem i odczuciem „ciała obcego” pod powiekami. Często w późniejszej fazie proces zapalny obejmuje także rogówkę, co powoduje przewlekły i trudny do leczenia charakter tego schorzenia.
Zapalenia grzybicze, kiedyś rzadkie, a obecnie coraz częściej spotykane, mają zwykle związek z wcześniej stosowaną antybiotykoterapią lub leczeniem sterydami. Objawy tego zapalenia są mało charakterystyczne, zwykle występuje dyskomfort i niewielkie dolegliwości bólowe.
Zapalenia wywoływane przez Chlamydie (Chlamydia oculogenitalis) występują rzadko, a najczęstszą ich postacią jest zapalenie wtrętowe. Objawia się ono intensywnym przekrwieniem spojówek, obrzękiem, występowaniem śluzowo-ropnej wydzieliny w worku spojówkowym.
Pośród zapaleń spojówek nieinfekcyjnych można wyróżnić:
- zapalenia alergiczne
- odczynowe
- towarzyszące
Zapalenia alergiczne objawiają się głównie pieczeniem, świądem i obecnością wodnistej, surowiczej wydzieliny w worku spojówkowym. Zapalenia alergiczne występują sezonowo (na przykład wiosenne zapalenie spojówek u dzieci) lub całorocznie (atopowe zapalenie spojówek towarzyszące atopowemu zapaleniu skóry). Inny typ zapalenia alergicznego związany jest z nadwrażliwością na kosmetyki lub leki podawane miejscowo. Zapalenia olbrzymiokomórkowe mają związek z noszeniem soczewek kontaktowych, szczególnie miękkich i z osadami białkowymi wytrącającymi się na soczewkach. Występują częściej u osób z współistniejącą astmą, katarem siennym i nadwrażliwością na sierść zwierząt.
Zapalenia tzw. odczynowe związane są z działaniem takich czynników jak: pył, wysoka temperatura, światło, dym, wiatr, woda morska, woda chlorowana. W takich przypadkach może dochodzić do odczynów alergicznych opisywanych powyżej, może być to także działanie fizyczne. Na przykład kurz może alergizować i przez to wywołać odczyn spojówkowy, ale też może on spowodować reakcje spojówek poprzez drażnienie mechaniczne. Zapalenia odczynowe mogą pojawić się z powodu niewyrównanej wady refrakcji lub złej tolerancji soczewek kontaktowych. Występują one u osób pracujących przy ekranach monitorów, a częstotliwość tego typu zapaleń rośnie obecnie lawinowo, w związku z masowym rozpowszechnieniem komputerów. Objawy odczynowego zapalenia spojówek zależą od czynnika etiologicznego, ale zwykle pacjent zgłasza pieczenie, swędzenie i łzawienie oczu.
W przypadku początkowego stadium zapalenia spojówek pacjent powinien stosować przemywanie oczu na przykład roztworem ze świetlika lekarskiego oraz zakraplać oczy kroplami ogólnodostępnymi w aptece, takimi jak na przykład krople na bazie świetlika.
Zespół suchego oka charakteryzuje się niedostatecznym wydzielaniem łez. Oczy pacjenta są w tym przypadku zaczerwienione, w ich obrębie chory odczuwa silne pieczenie. Niekiedy dolegliwości mogą być tak nasilone, że wydaje się jakby pod powiekę utkwiło ciało obce. W kącikach oczu gromadzi się ciągnąca wydzielina. Powieki sprawiają wrażenie ciężkich, obrzękniętych. Patrzenie sprawia pacjentowi ból. Dolegliwości nasilają się przy narażeniu na zwiększone odparowywanie łez, a dzieje się tak, gdy przebywamy w pomieszczeniach suchych, wentylowanych lub klimatyzowanych. Również obecność kurzu, parujących substancji chemicznych, a także przebywanie w zadymionych dymem papierosowym pomieszczeniach podrażnia oczy i pogłębia ich suchość.
W leczeniu stosujemy krople nawilżające i uzupełniające niedobór łez oraz łagodzące podrażnienia. Godnymi polecenia są leki w postaci atomizerów i krople w tak zwanych minimsach, które nie zawierają środków konserwujących.
Zapalenie rogówki może być przyczyną zgłoszenia się pacjenta do lekarza w trybie nagłym. Przyczyną zapalenia rogówki mogą być czynniki bakteryjne, wirusowe, rzadko – grzybicze. Powikłaniem zapalenia rogówki jest powstanie owrzodzenia, które nie leczone lub leczone niewłaściwie może doprowadzić do perforacji rogówki. W przypadku zapalenia rogówki i obecności owrzodzenia, oko jest zwykle bardzo podrażnione, bolesne, występuje światłowstręt i łzawienie oraz pogorszenie ostrości wzroku. Pacjent powinien w trybie pilnym trafić do lekarza okulisty, schorzenie to wymaga bowiem specjalistycznego leczenia.
Zapalenie błony naczyniowej charakteryzuje się bardzo dużą bolesnością i może prowadzić nawet do całkowitego zaniewidzenia. Bywa, że nie udaje się ustalić przyczyn zapalenia błony naczyniowej. W rachubę wchodzą różne schorzenia ogólne o podłożu reumatoidalnym (zespół Reitera, zzsk -choroba Bechterewa), schorzenia metaboliczne (cukrzyca), choroby bakteryjne (gruźlica, kiła), obecność ognisk zakażenia (ogniska okołozębowe, zapalenie zatok przynosowych), kolagenozy, choroby odzwierzęce (toksokaroza, toksoplazmoza). To schorzenie wymaga leczenia specjalistycznego, niekiedy nawet w warunkach szpitalnych.
Kolejnym stanem nagłym z zaczerwienieniem oka jest atak jaskry. Zawsze należy brać taką możliwość pod uwagę, jeśli chory zgłasza ból głowy, ból oka, nudności lub wymioty oraz pogorszenie widzenia. Należy pamiętać, że pacjent zgłaszający intensywne, nagle pojawiające się bóle głowy może cierpieć właśnie z powodu nie rozpoznanej jaskry. Największym problemem są jednak chorzy z przebiegającą przez dłuższy czas bezobjawowo jaskrą prostą. Stąd też zalecenia, aby każdy pacjent po ukończeniu 40 roku życia (a zwłaszcza osoby z rodzin, w których występowała jaskra) był corocznie poddawany badaniu kontrolnemu w tym właśnie kierunku.
Leczenie ostrego napadu jaskry zmierza do jak najszybszego obniżenia ciśnienia śródgałkowego.
